SEO bir çox mütəxəssislərin fikrincə texniki detallardan ibarətdir və axtarış mühərriklərində yüksəlmək üçün proqramçılarınızın güclü olması kifayətdir. Dinamik başlıq və açar sözlər, özü tənzimlənən qısa açıqlamalar və s. sözügedən SEO mütəxəssisləri üçün əvəzedilməz bir sərvət dəyərində olur.
Mən isə bu şəklin qalan parçasına toxunmaq istəyirəm: Məzmun.
Əslində məzmunun özündən yox, daha dəqiq deyəsi olsam, bu yazıda istifadəçilərin (Google-da axtarış edənlərin) yerinə yetirdikləri axtarış sorğusu, bu sorğunun arxasındakı məqsəd və bu məqsədə qarşılıq bizim etməli olduqlarımızdan danışacam. Əvvəlcə Search Intent ifadəsini sizlər üçün biraz daha aydın bir hala gətirmək istəyirəm.
Search Intent nədir?
Ən sürətli web sayta və bu web saytda ən keyfiyyətli məzmunlara sahib ola bilərsiniz. Qrafiklər, cədvəllər, olduqca detallı izah edilmiş mövzular… Lakin, istifadəçi tərəfində bir qarşılığı yoxdursa nə web saytınız nə də məzmununuz hədəflədiyiniz kütləyə gedib çatmayacaq. Toxunduğunuz mövzuların istifadəçilər tərəfində hansı məqsədlə axtarıldığını bilirsiniz mi? Bu mövzunu biraz daha detallı izah edim, əminəm ki fikrim sizə də aydın olacaq.
Search Intent, istifadəçilərin axtarış mühərriklərini və ya “süni zəka” köməkçilərini istifadə edərək ehtiyacları əsasında reallaşdırdıqları səsli və ya mətn əsaslı axtarışlardır. Bu axtarışlar axtarışın məqsədinə dair müəyyən detalları xarakterizə edirlər. Bir axtarış mühərrikinin uğuru istifadəçinin məqsədini başa düşərək ona ən uyğun məzmunu çatdırması ilə bağlıdır. Misal üçün, istifadəçi satın almaq məqsədi ilə bir axtarış edirsə axtarış etdiyi məhsul və ya xidmət ilə bağlı texniki biliklərə yönləndirmək vaxt itkisi olacaq. Ya da əksinə, bir məhsul və ya xidmətin xüsusiyyətləri ilə bağlı axtarış edən bir istifadəçini alışveriş saytına yönləndirmək nə qədər düzgün olar? Yuxarıdakı nümunədə hər iki misal bir-biri ilə əlaqəli də ola bilər. Yəni, istifadəçi məhsulun xüsusiyyətləri barədə məlumat alaraq ən düzgün məhsula çatmaq və daha sonra satın alma prosesini reallaşdırmaq da istəyə bilər.
Axtarış mühərriki dediyimiz zaman hamımızın ağlına, Google, Bing, Yandex kimi platformalar gələ bilər. Lakin, Amazon və Aliexpress kimi alışveriş saytlarındakı axtarışlar və hətta bir blog saytındakı internal axtarışlar da axtarışın məqsədini anlayaraq nəticələr təqdim etməlidir.
Google axtarış mühərrikini istifadə edərək “su” açar sözünü yazdığımızda necə bir nəticəyə çatmağı hədəfləyirik? Su şirkətləri? Kimyəvi olaraq suyu yaradan elementlər? Su mənbələri? Su problemləri ilə bağlı xəbərlər? Su pulu? Su idarəsinin əlaqə nömrəsi? Onlayn su sifariş edə biləcəyimiz saytlar?
Məsələn, “Apple” açar sözünü axtardığımız zaman Alma yoxsa Apple şirkəti ilə bağlı məlumatların göstərilməsini istəyirik? Bəs, Apple sözünün hər hansı bir insanın soyadı və ya Amerikada hər hansı bir qəsəbənin adı olmadığı necə başa düşülür? Bu cür çoxlu məna daşıyan ifadələr query interpretations adlandırılır. Yuxarıdakı misalı “Mercury” sözü üçün də çəkmək mümkündür. Bununla yanaşı zaman anlayışına da toxunmaq istəyirəm. 2004-cü ildə Google-da “George Bush” axtarışı etsəydik qarşımıza ABŞ-ın 43-cü prezidenti ilə bağlı məlumatlar gələcəkdi. Lakin, eyni axtarış 1994-cü ildə 41-ci prezident ilə bağlı nəticələri gətirəcəkdi. Eynilə “iPhone” axtarışı etdiyimizdə nəticələrin iPhone 1 yerinə ağırlıqlı olaraq iPhone 11 kimi daha yeni versiyaları sıralamasını da bu nümunəyə aid edə bilərik.
Son olaraq istifadəçinin məkanına bağlı olaraq “Football” açar sözünə toxunmaq istəyirəm. İngilis dilində axtarışlarda istifadəçinin yerləşdiyi əraziyə bağlı olaraq sorğu dəyərləndirildiyi zaman İngiltərədə (Ənənəvi futbol) başqa, Amerikada (Amerikan futbolu) başqa nəticələr ekrana gəlməlidir. Lakin, bu hal bir çox zaman axtarış nəticələrində əks olunmur və bu cür vəziyyətlərdə alqoritmlər vasitəsilə sorğu təkrar dəyərləndirilir. Çünki istifadəçi yerləşdiyi məkanda fərqli bir əraziyə dair də axtarış edə bilər. Məhz bu məqamda köməkçi anlayışlar sorğuya daxil olur. Məsələn, sual işarəsi, məkan adları, qiymət, xüsusiyyətlər və s.. Google bu ifadələri müxtəlif başlıqlar altında qruplaşdırır.
Axtarış Məqsədinin Növləri
Yuxarıda da qeyd etdiyim kimi, Google axtarışları sorğulardakı sözləri təməl alaraq (təbii ki location, vaxt və bənzər digər faktorları da daxil edərək) axtarışın arxasındakı məqsədə uyğun nəticələr yaradır. Bu məqsədlər və nəticələr müəyyən qruplar altında bir-birləri ilə bağlı olaraq emal edilirlər. Əvvəla bu məqsədlərin növlərinə göz ataq:
Məlumat məqsədli axtarışlar (Know Query)
İstifadəçinin qeyd etdiyi mövzularda (search query) məlumat almaq məqsədi ilə etdiyi axtarışlardır. Hava proqnozu, seçki nəticələri, Azərbaycanın ərazisi, futbol oyunlarının nəticələri, istirahət günləri, Corona virusa yoluxmuş şəxslərin sayı, hər hansı bir şirkətin ünvanı və ya əlaqə vasitələri və s. kimi müəyyən axtarışlar bu özlüyündə bu məqsədi ehtiva edir. Bu sorğular çox daha spesifik və ya kompleks halda da verilə bilər, “8 fevral 2020 Neftçi-Qarabağ oyununun nəticələri” kimi.
Naviqasiya məqsədli axtarışlar (Do query ve Website query)
Səsli axtarışları da daxil edəsi olsaq, cihaz hərəkətləri (device action) də bu kateqoriya altında yer ala bilər. Eynilə spesifik web saytları ( məs. Wikipedia, Reddit və s.) də bu məqsəd daxilindəki axtarışlarla sıx əlaqəlidir. Adətən web saytlara girişlər də bu cür axtarışlar üzərindən reallaşdırılır, Facebook Login, Google Trends Hot Searches və s. .
Satınalma məqsədli axtarışlar
Məhsul və xidmətlərdə satınalma qərarı vermək prosesi ilə əlaqəli olaraq qiymət, xüsusiyyət və parametrlər kimi axtarışları əhatə edir. iPad Pro 12.9 inch 1TB, su keçirməyən bluetooth qulaqlıq, Mi Band 4 ağıllı saat qiyməti, online ayaqqabı sifarişi kimi axtarışları bu məqsəd siyahısına daxil edə bilərsiniz.
Ticarət məqsədli axtarışlar (Visit-in-person query)
Spesifik iş sahələri, şirkətlər və sektorlar ilə bağlı axtarışlar bu növə aiddir. Yeni bir məhsul və ya brend haqqında araşdırmalar, texniki xüsusiyyətlər ilə bağlı detallar, iş günləri / saatları, məhsul/xidmət qarşılaşdırmaları bu növ daxilində yer alır. WordPress vs. Wix, Bakının ən yaxşı restoranları, PHP vs Python, Sony RX100 Mark V kamera incələməsi, Azərbaycan ödəniş sistemləri və s. kimi axtarış sorğularını buna misal olaraq göstərə bilərəm.
Bunlarla yanaşı, biraz da məqsədi dəqiqləşdirən sorğu strukturuna göz ataq.
Məqsədə istiqamətlənmiş sorğular
Məqalənin əvvəlində yer alan şəkildə dəyişdirmək felinin məqsədləri barədə nümunələri yəqin ki gördünüz. Görə bildiyiniz kimi eyni bir söz, axtarışı edən istifadəçini fərqli mənalarla fərqli nəticələrə yönləndirir. Aşağıda bu məqsədlə hazırlanmış və təyinedici ifadələrin yer aldığı olduqca sadə bir search intent cədvəli ilə tanış ola bilərsiniz.
| Məlumat Məqsədli | Naviqasiya Məqsədli | Satınalma Məqsədli | Ticarət Məqsədli |
| Nə(dir) | Şirkət, Brend, Xidmət, və ya məhsul adları | Qiymət | Ən yaxşı/sürətli/təhlükəsiz |
| Kim(dir) | Məhsul ya da xidmət adı + kömək/dəstək | Ödəniş | Filial/ünvan/əlaqə |
| Niyə/Necə | (məhsul/brend/alışveriş saytının adı) sifariş ver | Qarantiya/sığorta (müddəti) | |
| Harada(n) | Endirim (kuponu) | İncələmə | |
| Nümunələri | (ən) ucuz | Qarşılaşdırma | |
| Təsiri/Nəticəsi | (sürətli/pulsuz) çatdırılma | Texniki xüsusiyyətlər | |
| Hansı |
İzahlardan da görə biləcəyiniz kimi bu axtarışlar arasında müəyyən oxşarlıqlar da mövcuddur. Bu sorğular axtarış edilən dil və bu dildə mövcud olan sözlər əsasında formalaşdığı üçün açar söz/sorğu araşdırmaları və istifadəçilərin web saytınıza daxil olarkən necə axtarışlar etdiklərini incələməyiniz olduqca vacibdir.
Aparılan araşdırmalar reallaşdırılan axtarışların böyük bir çoxluğunun məlumat məqsədi ilə reallaşdırıldığını, lakin satın alma davranışı ilə çox az bir əlaqəsi olduğunu göstərir. Eynilə, bəzi araşdırmalar da reallaşdırılan satınalmaların da 89%-nin axtarışlarla başladığını göstərir. Bu səbəbdən də, Google kimi axtarış mühərrikləri də hazırladıqları alqoritmlər vasitəsilə istifadəçinin axtarış məqsədini başa düşdükdən sonra, axtarış təcrübəsini artırmaq məqsədilə nəticələri xüsusi səhifələr (SERP / Search Engine Results Page) ilə çatdırmağa başladılar. Hətta, çox vaxt edilən axtarışa uyğun cavabın digər axtarış nəticələrindən daha geniş bir formada təqdim edildiyini də görə bilərik.
Məqsədlərə istiqamətlənmiş məzmunlar
Artıq proses barədə ümumi fikirlərinizin formalaşdığını düşünürəm. Bəs, əldə etdiyiniz bu bilikləri necə praktikaya çevirə bilərsiniz?
- Axtarış təkliflərinə göz gəzdirin
- Rəqibləri incələyin
Axtarış təklifləri oxşar axtarışlar edən istifadəçilərin sıxlıqla seçdikləri açar sözləri görməyinizə şərait yaradır. Beləcə məzmununuzu da genişləndirə bilərsiniz. SERP-də üst sıralarda yerləşən hər web sayt sizin üçün rəqibdir. Buna görə də, bir-birləri arasındakə rəqabəti dəyərləndirib əksikliklər, oxşarlıqlar və fərqlilikləri təyin edərək öz məzmun şablonunuzu hazırlaya bilərsiniz. Unutmadan qeyd edim ki, Google axtarış nəticələri dinamikdir. Üst sıralarda qala bilmək üçün daima buna uyğun addımlar atmalısınız. Buna görə də, üst sıralardakı saytları incələmək sizə oxşar axtarışlara / axtarış edən istifadəçilərin məqsədlərinə dair daha dəqiq fikirlər verə bilər.
Əlimizdə axtarış sorğuları və rəqibləri əsas götürdüyümüz bir məzmun şablonumuz var. Artıq məzmunumuzun növünə (məqalə, siyahı, məhsul və s.), formatına (necə, nədir, incələmə / qarşılaşdırma və s.) və vurğulamaq istədiyimiz nöqtələrə (xüsusi detallar, terminlər, fərqli yanaşmalar və s.) fokuslana bilərik.